کافه اروپا

چرا این ضمیر خودبه خود در ذهنم شکل می گیرد؟ مگر من نماینده چیزی یا کسی یک گروه، یک حزب یا یک دولت هستم؟ نه. نیستم. آیا منصوب کسی هستم؟ تا جایی که خودم میدانم، نه. آیا به یقین میدانم که آن بقیه با من همفکرند و بی اختیار با آنها همذات پنداری میکنم، بی آنکه از نزدیک بشناسمشان؟ باز هم نه. خب پس این ضمیر اول شخص جمع از کجا می آید، و منظور از این ما چه کسانی هستند؟ واضح است که در بستر این کتاب، «ما» مردم کشورهای «کمونیستی سابق اند و از آنجا که من یکی از آنها هستم،فکر میکنم استفاده ام از اول شخص جمع برای توصیف تجارب مشترکمان قابل توجیه باشد. اما در عین حال، این ضمیر اول شخص جمع آزارم می دهد. راحت به کارش نمیبرم؛ انگار خرده حسابی، مشکلی، با این ضمیر داشته باشم.

راستش را بگویم من از ضمیر اول شخص جمع منزجرم. اما تازه حالا که در دستنوشته خودم آن را می بینم تازه متوجه حد و حدود تنفرم از آن می شوم. مقاومت و جبهه گیریام در مقابلش تقریبا جنبه ای جسمانی دارد. چون بیش از هر چیز برایم تداعی کننده تجربه ای جسمانی است. می توانم بوی تنهایی را که در رژه روز اول ماه مه به تنم فشرده می شوند استشمام کنم؛ و یا در مراسم سالکرد تولد تيتو بیست و پنجم ماه …