تحول ثنویت

معهذا در مطاوی کتاب جز به ندرت این اختلاف نظر خود را بیان نکرده ام؛ مگر در ترجمه ی عبارات پهلوی که تصحيح سهوهای شاکد به نظرم ضروری رسیده است. امیدوارم در این کار اشتباهات او را افزون نکرده باشم. نیز امیدوارم گرفتار ناشیگریهای دو مترجم پیشین آثار شاكد نشده باشم. رسم الخط کتاب نیز بیرون از اراده ی من و مطابق سلیقه ی ناشر است .  عهد ساسانی دوره ای بسیار مهم در شکل گیری چند سنت دینی شرق نزدیک، یعنی بهودیت و مسیحیت و مانویت، و عصری خطیر در نهادن پایه های دین اسلام است، در بحث از بعضی موضوعات تاریخ دین ایرانی در عهد ساسانی ناگزیر از پرداختن به بعضی مسائل بزرگ تریم که پاسخ گفتن به آنها آسان نیست و من امیدوارم که این کتاب مطالبی برای پرداختن به این سؤالات فراهم آورد.
یکی از این سؤالات درباره ی ماهیت و ساختار ثنویت است. در این جا نمی توان به نوع شناسی این پدیده ی دینی پرداخت، اما بررسی دین ساسانی می تواند گستره و حدود انعطاف نظام های ثنوی را تا حدی در پیش چشم ما بیاورد، فارغ از اینکه تا چه اندازه بتوان دین ایران ساسانی را به ثنویت تعریف کرد، باید به این مسئله پرداخت که تا چه اندازه زردشتیان عهد ساسانی خود را ثنوی می دانسته اند. من کوشیده ام نشان دهم که در بیشتر عهد ساسانی، زردشتیان احتمالا به ثنوی بودن خود آگاه نبوده اند. در بیشتر تألیفات موجود ساسانی، اندکند آنهایی که به قصد دفاع از ثنویت نوشته شده اند. موضوع در کتیبه های گردير و شاهان نخستین ساسانی مطرح نشده و در مجادلات زردشتیان و مسیحیان عصر هم چندان برجسته نیست.
نشر ماهی