ترجمه مصباح الانس

چنانکه از مقدمه مؤلف بر این کتاب به دست می‌آید تبیین و توضیح مقاصد و معانی عالی در کتاب مفتاح الغیب و نیز ایجاد انس و مؤالفت و هماهنگی بین عرفان و برهان است و محرک اصلی او بر این کار، شیفتگی و علاقه زاید الوصفش به کتاب مفتاح الغیب بوده که بارها به مطالعه آن پرداخته و توسن فکر و اندیشه را در آن به جولان درآورده است. چنانکه می‌گوید: «فحین ساعدنی التوفیق الالهی لاطمینان القلب علی طریق ذلک الفریق قلت للقلب: هذا نصیبک فدع ما یریبک الی ما لا یریبک و لما وجهت تلقاء مدین رکب الخاطر ظهرت برکاته فی الباطن و الظاهر و من جملتها ان یسرنی الله لتکرار النظر و ترداد الفکر فی حقائق مفتاح غیب الجمع و الوجود الذی صنفه شیخنا الکامل المکمل… محمد بن اسحق بن محمد بن علی بن یوسف القونوی قدس الله سره… اردت بسط کلامه لا علی ما هو حق مقامه بل علی ما هو طوق ذوقی فی فهمه و افهامه… و اجتهدت فی تاسیس تلک القواعد الکشفیة حسب الامکان بما توافق عقل المحجوبین بالنظر و البرهان».
کتاب مصباح الانس در بین متون عرفانی به طور عام و در بین شروح مفتاح الغیب به طور خاص از اهمیت و اعتبار ویژه‌ای برخوردار بوده و است، کتابی که به تدریج به عنوان یکی از متون اصلی در آموزش عرفان نظری درآمد و توجه مشتاقان و پژوهندگان این علم را به خود معطوف داشت. هر چند بخش عظیمی از این اهمیت و اعتبار ناشی از اهمیت کتاب مفتاح الغیب قونوی است اما خود نیز از نکات تازه و بدیعی برخوردار است چنانکه مؤلف کشف الظنون می‌گوید: «و کان المولی شمس الدین محمد بن حمزة الفناری المتوفی سنة ۸۳۴ لما قراه (مفتاح الغیب) لولده، صنف شرحا لطیفا و ضمه من معارف الصوفیة ما لم یسمعه الآذان و سماه مصباح الانس بین المعقول و المشهود فی شرح مفتاح غیب الجمع و الوجود».
علاوه بر این، او نکات ارزشمندی را از آثار محیی الدین و سایر تالیفات قونوی و دو شاگرد برجسته اش یعنی مؤید الدین جندی و فرغانی در مصباح الانس گرد آورده است که در جای دیگر چنین مجموعه‌ای را نمی‌توان یافت، و این امور موجب شده است تا این کتاب نه تنها در بین شروح متعدد مفتاح الغیب بلکه در بین کتب متعدد عرفانی، انظار عالمان و عارفان را به خود جلب نموده و شخصیتهای بزرگی را به تدریس و تعلیق خود برانگیزد و از این طریق به درخشش خیره کننده‌ای در آسمان عرفان دست یابد.
منبع متن