تقویم التواریخ

حاجی خلیفه در کشف الظنون درباره این کتاب چنین نوشته است:

«تقويم التواریخ ترکی لجامع هذا الكتاب مصطفى بن عبد الله القسطنطینی مولد و منشأ الشهير بحاجی خلیفه و هو مشتمل على نتيجة كتب التواریخ سودته في شهرين من شهور سنة ثمان وخمسين و ألف. ذكرت فيه التواريخ المستعملة ثم الوقائع مجدولا و جعلته نسختين : نسخة في ثلاثة کراریس، کل صحیفة منها خمسون سنة؛ و نسخة في نحو عشرة کراریس كل صحيفة منها عشر سنين فصار كالفهرس الكتب التواريخ و لفذلکتی خاصة. ثم إني تصرفت في أسلوبه مرتين مرة بجعل الصحيفة خمس سنين و أخرى بطرح كلفة الجداول و استكتابه في الأسطر الساذجة فصار أربع نسخ و المادة واحدة في الجميع»

علت اصلی که مرا به تصحیح و چاپ این کتاب علاقه مند کرد نوع تاريخ نویسی سنوی این کتاب است. چون بجرات می توان گفت کتبی که تاکنون در این زمینه به زبان فارسی نوشته و چاپ شده از پنج شش عنوان بیشتر نیست و بیشتر تواریخی که چاپ شده و می شود یا تاریخ سلسله های حکومتی در ایران است یا تواریخ عمومی. اما این کتاب بیشتر تاریخ رجال است. در جریان تصحيح تقويم التواریخ با کمبود شدید منابع شرح حال به زبان فارسی روبرو شدم و بیشتر از کمبود، متوجه تکرار مکرراتی گشتم که در این دست کتابها دیده می شود. اگر شرح حال دانشمندی در یک مأخذ آمده منابع بعدی با پروبال دادن هر چه بیشتر به او، شرح حالش را دوباره نوشته اند و وای به کسی که ترجمه حالی از وی در کتاب اولیه نیامده.
نویسنده این کتاب مصطفى بن عبد الله ایکنجی ملقب به کاتب چلبی است که بیشتر به حاجی خلیفه شهرت دارد. وی از مورخین بزرگ ترک مستعرب سدۀ یازدهم است. مولد وی ماه ذی القعده سال ۱۰۱۷ به قسطنطنیه بوده است. در چهارده سالگی به خدمت سلاحداری که پدرش نیز این کار را داشت مشغول شد و در همین وقت چون شاگردی به دیوان محاسبات آناطولی در آمده.
نشر میراث مکتوب