درباره مسئله یهود گامی در نقد فلسفه حق هگل

کل رهایی عبارت است از بازگرداندن جهان انسان و روابط انسان به خود انسان.
رهایی سیاسی از یک سو تقلیل انسان است به عضوی از جامعه ی مدنی، به فردی مستقل و خود پرست، و از سوی دیگر به یک شهروند، یعنی شخصیتی حقوقی.
تنها زمانی که فرد انسان، انسان واقعی، شهروند انتزاعی را دوباره به خویش بازگرداند و انسان به عنوان یک فرد در زندگی هرروزه اش، کار فردی اش و روابط فردی اش به موجودی نوعی تبدیل شود؛ تنها زمانی که انسان توانایی های اختصاصی اش را چون نیروهای اجتماعی بشناسد و سازمان دهد و به ای سان دیگر نیروهای اجتماعی را از نیروهای خویش به شکل قدرت سیاسی جدا نکند، تنها در آن زمان است که رهایی انسان کامل خواهد شد.