فلسفه منطق

اعتبار یک استدلال به چه معناست؟ مراد از استنتاج یک گزاره(قضیه) از گزاره های دیگر چیست؟ صدق منطقی یک گزاره چه معنا می دهد؟

آیا نظام جهان، نظامی منطقی است و بر اساس مبانی منطقی به وجود آمده است؟ یا این که منطق فقط امری ذهنی است و قابل اطلاق به جهان خارج نیست؟ و غیره… .

هر چند این مباحث؛ یعنی مباحث فلسفه منطق، به نحوی مورد توجه فلاسفه و منطق دانان از دوران قدیم (چه در فلسفه غرب و چه در فلسفه اسلامی) بوده است، اما از اواخر قرن نوزدهم به بعد با مطرح شدن منطق نمادی (منطق جدید یا منطق ریاضی) در غرب و نیز توسعه ای که در عرصه های مختلف علمی پدید آمد، بحث های فلسفه منطق نیز رواج بیشتری یافت و به یکی از زنده ترین موضوعاتی بدل گشت که تاکنون در دستور کار منطق دانان و فلاسفه قرار گرفته است.

فلسفه منطق مانند هر فلسفه مضاف، از دانش های نوپایی است که خاستگاه آن به عنوان علمی مستقل، از مغرب زمین است. هر چند فرهیختگان ما که با علوم گوناگون انسانی سروکار دارند، عموما تا حدودی با فلسفه های مضاف همچون فلسفه علم. فلسفه اخلاق، فلسفه تاریخ، و فلسفه های دیگر از این دست آشنایی دارند.

اما درباره فلسفه منطق می توان گفت کسانی که با منطق سروکار دارند هنوز تصور درستی از فلسفه منطق نیافته اند. فلسفه منطق در غرب فقط به صورت منطق استنتاج در منطق جدید ناظر است، نه به ماده استنتاج؛

چارلز پیرس از مشاهیر منطقیون جدید می گوید قریب صد تعریف از منطق در دست است. لکن مساله محوری در تمامی این تعاریف طبقه بندی استدلال ها و شناسایی استدلال های درست از نادرست است.

با توجه به نقش محوری استدلال در منطق، این علم را به این صورت تعریف کرده اند: «منطق علم مطالعه استدلال ها، استنتاج ها و تشخیص درستی و نادرستی آنهاست.» منطق جدید که به نام های «منطق نمادی»، منطق ریاضی و «منطق صوری» نیز مشهور است با تکیه بر روش های ریاضی و شیوه های نمادی و صوری به مطالعه نظام های استنتاجی مختلف می پردازد.

استفاده از نمادها، روش های ریاضی و صوری در منطق جدید سبب می شود که در مسیر استدلال خود دچار مغالطه (خصوصا مغالطه لفظی) و لغزش نگردیم. همچنین این امکان را فراهم می آورد که، فرآیند استدلال سرعت یابد. ثالثا امکان ورود به حوزه هایی را فراهم می آورد که با ابزارهای منطق سنتی ورود به آنها ممکن نیست.

سوزان هاک در تعریف منطق بیان می دارد که یکی از اهداف اساسی منطق، تشخیص استدلال های معتبر از استدلال های نامعتبر است و هدف از نظام های صوری منطقی مانند منطق جمله ها و منطق محمولات وضع قوانین دقیق اعتبار با همان تعیین معیارهای صوری محض آن است.

کتاب حاضر در دوازده فصل نوشته شده که عناوین آن ها عبارتند از: «فلسفه منطق ها»، «اعتبار»، «ادوات ربط جمله»، «سورها»، «کلمات مفرد»، «جمله ها، گزاره ها، قضیه ها»، «نظریه های صدق»، «پارادوکس ها»، «منطق و نظام های منطقی»، «منطق موجّهات»، «منطق چندارزشی» و «برخی پرسش های متافیزیکی و معرفت شناختی درباره منطق».خانم سوزان هاک، یکی از برجسته ترین منطق دانان معاصر، در این کتاب با زبانی ساده از موضوعات، گرایش ها و پیشرفت های این رشته سخن می گوید. این کتاب در جهان غرب به عنوان یک متن درسی مورد استقبال فراوان قرار گرفته و بارها تجدید چاپ شده است.

منبع متن