پرونده صالح (درباره اللهیار صالح)

کتاب پرونده صالح : مجموعه‌ای که با نام کتاب پرونده صالح پیشکش اصحاب تاریخ دولت معاصر می‌شود گنجینه نوشته‌ها، خاطره‌ها، نامه‌ها و اوراق دیگری است که تا حدودی زندگی اداری و سیاسی و اصول رفتارهای اخلاقی و اجتماعی اللهیار صالح را که یکی از مشاهیر رجال ایران در سال‌های 1300 تا 1360 بود روشن می‌سازد و جای او را در جریان‌های تاریخی آن دوره معین می‌کند”. کتاب در نه بخش با این عناوین تدوین شده است: سرگذشت؛ یاد بود؛ نوشته‌های اجتماعی و سیاسی؛ اسناد سیاسی؛ نوشته‌های پژوهشی و تاریخی؛ نامه‌ها؛ احکام اداری و نامه‌های رسمی؛ نامه‌های حزبی و اوراق شخصی؛ تصاویر اسناد و اشخاص.

صالح در سال ۱۳۲۸ به جبهه ملی پیوست و در انتخابات مجلس شانزدهم از طرف مردم کاشان به نمایندگی انتخاب شد و از جمله یاران و همکاران نزدیک مصدق شد. صالح در خاطراتش می‌نویسید: «در دوران دو ساله نمایندگی بیشتر اوقات اینجانب در راه ملی شدن صنایع نفت و استیفای حقوق ازدست‌رفته ایران و اداره‌نمودن کمیسیون مختلط نفت که ریاست آن به اینجانب تفویض شده بود، مصروف گردید.»

همین‌طور وی در سال ۱۳۳۰ در کابینه مصدق وزیر کشور شد و انتخابات دوره هفدهم را برگزار کرد. در شهریور ۱۳۳۱ از طرف دکتر مصدق به عنوان سفیر به آمریکا رفت تا مناسبات دو کشور را بهبود بخشد و مانع از جانبداری آمریکا از انگلستان در مناقشه نفت گردد.

صالح در این دوران تلاش کرد شرکت‌های نفتی بی‌طرفی را به خرید نفت ایران متقاعد کند.در روزهای آخر کابینه مصدق او تلاش کرد که مقامات آمریکا را از فکر اقدام علیه دولت ایران منصرف کند، او در بخشی از گزارش خود به نخست‌وزیر آورده بود:

بعد از عدم موافقت دولت ایران با آخرین پیشنهاد دولت انگلستان رؤسای درجه اول آمریکا ظاهراً از خود یک نوع حالت خشم و عصبانیت نسبت به ایران ابراز می‌دارند و به جای این که با دلسوزی و همدردی مشکلات ما را در نظر بگیرند و راه چاره‌ای برای آن بیندیشند از یک طرف رویه بی‌اعتنایی پیش گرفته و از طرف دیگر هر وقت فرصتی به دست می‌آید به بهانه‌ای اظهارات غیردوستانه نسب به ایران می‌نمایند.

صالح چند روز پس از کودتای ۲۸ مرداد از مقام سفارت استعفا داد و از قبول شغل در کابینه کودتا خودداری کرد صالح بعد از کودتای ۲۸ مرداد چند سالی در انزوا بود.