حال دوران: نگرش جامعه‌شناختی به موسیقی از جاهلیت تا آغاز عباسیان

کتاب حال دوران اثری است که با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی و سیاسی صدر اسلام، به بحث از زمینه های حرمت و حلیت موسیقی یا انواعی از آن پرداخته است. دیدگاه این کتاب بر اساس نظریه تأثیرگذاری شرایط زمان و مکان در فقه اسلامی مبتنی است و این مسأله در زمینه بحث از موسیقی و نگاهی که به آن در قرون نخستین اسلامی وجود داشته به کار گرفته شده است.

عناوین کتاب نشان می دهد که نویسنده دغدغه تاریخی داشته و تلاش کرده است تا یک مسأله فقهی مهم و مطرح را ضمن بررسی شرایط تاریخی حاکم بر دو سه قرن نخست اسلامی، یعنی دورانی که روایات مربوط به موسیقی و لهو و لعب مطرح شده بررسی کند.

نویسنده معتقد است که نمی خواهد در این کتاب صرفا از این بحث کند که چه نوع موسیقی در اسلام حرام یا حلال است بلکه بر آن است تا بگوید که پیدایی لهویات و سرگرمی ها در هر جامعه ای تابع دهها عامل اجتماعی و فرهنگی و محیطی و طبیعی و اقتصادی و سیاسی بوده است.

به نظر وی پیامبر (ص)‌ در مدینه که استقرار یافت با مظاهر شرک و خرافه مبارزه و توحید را جایگزین کرد. همین طور با پدیده های اجتماعی، هنرها و بازیها و لهویات حکیمانه برخورد نمود. شعر هجو سیاسی و غزلیات لهوی تشبیبی را نهی و شعر حکیمانه را تأیید کرد. موسیقی حداء که خاص طبیعت بدوی جاهلی به شمار می رفت چون در تعارض با اصول اخلاقی و الهی نبود تأیید کرد. موسیقی لهوی قیان را که به قصد اغوا و انحراف و شهوترانی اجرا می شد ممنوع ساخت. موسیقی آیین بت پرستی یعنی تراتیل الاصنام را که جزو آداب و رسوم شرک آمیز بود ممنوع نمود
منبع متن