مصباح الارواح

کتاب مصباح الارواح :  ناظم در اين اثر، شعر و نثر را به هم آميخته و شيوه آثار تعليمى خاص مولوى در آن ديده مى‌شود.

سبك بيان وى در مثنوى‌ها چنين است: با آيه يا حديثى آغاز مى‌كند و به تفسير تعليمى آن مى‌پردازد و يا با شعر سخن آغاز مى‌كند و پس از ذكر حكايتى، به نثر مى‌پردازد.

«مصباح الأرواح»، داراى چهار هزار و چهار صد و پنجاه بيت استو در مجموع به 26 آيه قرآن و قريب به 20 روايت و 11 حكايت پرداخته است.

ستون‌بندى سخنان وى، آيه و حديث و مسائل عرفانى است. از ويژگى‌هاى قلم وى، نرمى و روان بيان كردن مطالب است. وى هر جا آيه‌اى يا حديثى مى‌آورد يا به شعر تازى استناد مى‌كند، براى رعايت حال خواننده آن را به فارسى برمى‌گرداند.
محتواى «مصباح الأرواح»، ناظر به دو مسئله بنيادين عرفانى مى‌باشد و آن عبارت است از توحيد چيست؟ و موحد كيست؟ وى در بيان هر دو مسئله از آيات و روايات مدد مى‌گيرد؛ ازاين‌روى، توحيد را بر اساس كريمه نور تبيين مى‌كند كه عبارت است از: اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاة فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فى زُجاجَة الزُّجاجَة كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَة مُبارَكَة زَيْتُونَة لا شَرْقِيَّة وَ لا غَرْبِيَّة يَكادُ زَيْتُها يُضىءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَىْءٍ عَليمٌ ^{[نور–35]}

اين كتاب، به كوشش دكتر ميرعابدينى مورد تصحيح قرار گرفته است. وى در مقدمه تفصيلى كه تدوين نموده، به موضوعات زير پرداخته است:

1. شرح حال؛ 2. تحول درونى؛ 3. بازتاب اوضاع سياسى در آثار پيرجمال؛ 4. بازتاب تشيع در آثار پيرجمال؛ 5. پيرجمال و سماع؛ 6. طريقت پيرجمالى؛ 7. پيرجمال و عارفان و شعراى ديگر؛ 8. آثار پيرجمال؛ 9. سبك آثار پيرجمال؛ 10. نسخه‌شناسى آثار پيرجمال.
منبع متن