الفاظ و اشیا

میشل فوکو در الفاظ و اشیا (1966)، با تحلیل باستان شناختی سه قلمرو دانش (زبان، علوم طبیعی و زیستی، اقتصاد) از عصر رنسانس تا دوران معاصر و با بررسی ارتباط کلی این سه قلمرو با فلسفه، نشان می دهد حرکت صورت های تفکر و شناخت در مغرب زمین نه حرکتی متداوم و پیش رونده، بلکه حرکتی گسسته بوده است. پژوهش او در مقطع تاریخی موضوع بررسی اش دو گسست اساسی را در تفکر غربی نشان می دهد: گسستی که با پایان دادن به عصر رنسانس (عصری که تفکر بر مبنای اصل شباهت سامان می یافت) تفکر غرب را به عصر کلاسیک می رساند (عصری که اصل نظم سامان دهنده ی تفکر بود)؛ و گسستی که معرف به انتها رسیدن عصر کلاسیک و ظهور دوره ی مدرن است (دوره ای که در آن موجودی به نام انسان پدید می آید و شناخت او ضرورت می یابد، موجود دوگانه ی غریبی که هم سوژه ی شناخت است هم ابژه ی آن). پژوهش معرفت شناختی فوکو در عین حال پژوهشی نقادانه است که در شرایط ممکن شدن دانش هر عصر و معیارهای مشروعیت و به رسمیت شناخته شدن آن کندوکاو می کند. حرکت فوكو اما صرفا معطوف به گذشته نیست، بلکه نقطه ی شروع تحلیل او در واقع زمان حاضر و تشخیص گسستی آتی است که از پایان عصر انسان شناختی و مرگ قریب الوقوع انسان خبر می دهد.