تاریخ و تبیین مفهوم خرد

خرد چیست؟ به این پرسش نمی توان با تعریفی ساده پاسخ گفت، زیرا تصوری که حیوان عاقل فلسفه ورز از توانایی های خاص خویش ساخته، در طول تاریخ تغییرکرده است؛ از این رو نمی توان مفهموم خرد را بدون ارجاع به تاریخ مفهوم خرد روشن ساخت. ضمن این کار آشکار خواهد شد که تمام تغییرات اساسی و بسط و تکامل خرد ناشی از انتقادهایی بوده اند که دیگر ممکن نبود آن انتقادها را در تأملات بخردانه درباره ی خرد نادیده گرفت. این موضوع نشان می دهد که خرد و نقد متعلق هم اند: خرد تنها با خودْنقادی است که خردمندی اش را اثبات می کند؛ خرد اگر نقاد نباشد، نابخرد می شود؛ اما دگرگونی مفهوم خرد همواره همواره به معنای دگرگونی خود خرد نیز بوده است. زیرا با تغییر مفهومی که خرد از خود ساخته است، خرد نیز تغییر می کند.