غمگسار فرمانروا

سلوان المطاع نوشته ی ابن ظفر (565 – 497 ه.ق) به عربی کتابی است در تسلی خاطر حکمرانان و در مایه ی کلیله و دمنه و نظر به آنکه مطبوع واقع شده و مشهور بوده بیش از دو بار به فارسی ترجمه شده است. اصل بیشتر داستان های این کتاب تاریخی است؛ اما پردازش آن هنرمندانه است و چه در اصل عربی و چه در ترجمه ی و فارسی، از قلم یک نویسنده تراویده است نه تاریخ نویس محض. فلسفه ای که در این کتاب بیان میشود بر اساس حکمت عملی روزمره ی ایرانیان و آیین نامه های شهریاری ایرانی و تجارب تاریخ اسلام است آن چنان که واقع شده و برای خواننده ی معمولی امروز صرف نظر از سرگرمی و استفاده ی ادبی، این سود را دارد که در دشواری ها خود را نبازد و به تدبیر و چاره جویی دست یازد؛ هرچند در همه ی این داستان ها پایان کار چنان نیست که بی گناهان از دام بجهند یا تبهکاران جملگی گرفتار بدفرجامی شوند. طبق آنچه در حکومت ها رخ می داد قانون «الحق لمن غلب» و روش های ماکیاولی مآبانه در برخی وقایع نمودار است؛ به هر حال، این کتاب را هم مانند هر کتاب دیگری باید با دید انتقادی خواند.