فراهم آمدن زمینه های سیاسی و اجتماعی نهضت عباسیان در خراسان

کتاب حاضر، تحقیقی است در زمینه‌ی اوضاع شرق ایران (خراسان بزرگ) از زمان تصرفش به دست اعراب مسلمان تا شروع خلافت عباسی. این وضعیت در دو مرحله‌ی انتقالی مهم یعنی انتقال قدرت از ساسانیان به امویان و از امویان به عباسیان بررسی شده است. نویسنده به چگونگی و چرایی انتقال خلافت از بنی‌امیه به بنی‌عباس می‌پردازد و سعی می‌کند زمینه‌ی اجتماعی و سیاسی نهضت عباسیان در خراسان تجزیه و تحلیل شود. نخست تصویری از وضع شرق در زمان فتوحات اعراب عرضه شده است. آن‌گاه وضع قبایل عرب، به لحاظ طریقی که در خراسان مستقر شدند و رابطه‌ی آنان با مردم مغلوب (ایرانیان)، رابطه‌ی آنان با حکومت مرکزی، فعالیت‌هایشان، منافع و رقابت‌های داخلی آنان از زمان ورود به خراسان تا آغاز نهضت دنبال می‌شود. در نهایت نهضت، ماهیت و پیش‌رفت عقیده و مسلکی که اتخاذ شد و موفقیت نهضت در رسیدن به اهدافش بررسی می‌شود. نویسنده نهضت عباسیان را با دیدی متعصبانه نسبت به نقش عرب ارزیابی کرده و نقش ایرانیان، به خصوص خراسانیان را نادیده گرفته است. وی به نقش ایرانیان در نهضت عباسی و فراهم آمدن زمینه‌هایی که به رهبری اعضای خاندان پیامبر، از جمله یحیی بن زید یا افرادی که خواهان وضع مساعدتری برای تازه مسلمانان و برقراری عدالت بودند، از جمله حارث بن سریج توجه نکرده و تنها به صورت گذرا و مختصر اشاره‌ای به مطالب مذکور دارد.