مردم شناسی اقوام و مذاهب کردستان

در سال 1818، چاپخانه برادران فرناندز، واقع در شهر ناپل، اثری را با عنوان تاریخ کردستان و فرقه های مذهبی آن به چاپ رساند. این کتاب، برخلاف عنوانش، بیش از آنکه یک اثر تاریخی محض باشد، اثری است توصیفی از کردستان، در آغاز سده نوزدهم. نویسنده برخی از وقایع تاریخی را برمی شمارد، مانند ساخت قدیم شهر عمادیه یا ساخت تازه تر سلیمانیه یا گرویدن پرستشگران آفتاب در ماردین به مسلک یعقوبیه؛ اما به نظر می رسد هدف وی بیشتر آشنایی با عادات و رسومی باشد که مشاهده کرده است یا روایت وقایعی که خود نظاره گر بوده یا ذکر نام شخصیت های کمابیش مهمی که با آنان برخورد کرده است. هر آنچه که او در حوزه جغرافیا، موقعیت اقتصادی و زندگی اجتماعی و مذهبی روایت می کند، از آن زمان تاکنون چنان تغییری نداشته و در کل صحیح است؛ زیرا جوزپه کامپانیله سرزمین کردستان را که چندین سال و در تمام جهات در آن سیر کرده است، به درستی می شناسد. بنابراین، مشاهدات او از این حیث می تواند تأمل برانگیز باشد که وی از اولین اروپاییانی است که در میان کردها زندگی کرده است. در واقع، غیر از نیبهور که پیش از نویسنده کتاب سفری علمی به کردستان داشته است (1766)، سایر مسافرانی که از این منطقه گذر کرده اند، نسبت به وی (نویسنده کتاب تأخر دارند و اطلاعاتی که آنان ارائه می کنند، هر چند تحسین برانگیز هستند، پراکنده باقی مانده اند و هرگز در قالب مجموعه ای مانند این اثر، گردآوری نشده اند. شاید نکته تاسف بار این باشد که کامپانیله در جاهایی از متن و در توصیف برخی از شخصیت ها و اعمال و مناسک، لحن سختگیرانه و تندی به کار می گیرد.