ادیان شرقی در امپراتوری روم

کتاب ادیان شرقی در امپراتوری روم از نشر سمت : فرانس كومون، در سوم ژانوية 1868 در گهنت فرانسه چشم به جهان گشود. اثر بزرگ و ماندگار او، آثار و پيكره‌هاي مربوط به آيين مهر، در دو جلد در سال 1899 به چاپ رسيد. به دنبال اين اثر، كتاب جداگانة ديگري به عنوان آيين مهر به سال 1902 انتشار يافت. نيمة دوم از جلد اول اين اثر به نتيجه‌گيري‌هايي اختصاص دارد كه وي در آنها به تفسير شواهد و نشانه‌هاي انبوه موجود در كتاب همت گماشته است.
اثر ديگر كومون كه بسيار مورد توجه و علاقة پژوهندگان عقايد و آراي كهن قرار گرفت، اديان شرقي در كافر كيشي رومي بود كه در 1906 به زيور طبع آراسته شد. فصول مختلف اين كتاب، در اصل براي سخنراني تنظيم شده است. نويسنده در نوامبر 1905 با تقاضاي «كالج دو فرانس» سلسله سخنراني‌هايي را كه از سوي «بنياد ميشوني» ترتيب يافته بود، آغاز كرد. چند ماه بعد «بنياد هايبرت» او را به آكسفورد دعوت كرد تا برخي از موضوعاتي را كه در پاريس مطرح ساخته بود، تبيين بيشتري بخشد در اين كتاب مطالب هر دو مجموعه گردآوري شده است.كتاب پس از مقدمه مترجم و مقدمه‌اي از گرانت شومان و پيش گفتار نويسنده، از هشت فصل (در حقيقت از هشت سخنراني) سامان يافته است.گرانت شومان در مقدمة خود به ارزش‌هاي علمي و دانش دقيق كومون مي‌پردازد. به نظر وي اثر كومون، ما را در خيال به دوراني مي‌برد كه مسيحيت ـ حداقل از چشم كافركيشان رومي ـ همچنان يكي از اديان بيگانة شرقي است كه مي‌كوشد در جهان رومي، خاصه در شهر روم، به رسميت شناخته شود. كار بزرگ كومون اين بود كه در احياي شواهد و نشانه‌هاي مربوط به اين آيين‌ها مدد رساند. وي نشان مي‌دهد كه آيين‌هاي كافركيشان چگونه پابرجا ماندند؛ تا آنجا كه حتي با مسيحيت نيز به مقابله برخاستند. كومون مي‌گويد «اين اديان هم عشق و احساس مي‌آفريدند و بالاتر از همه عقل و وجدان را نيز راضي مي‌ساختند»
منبع متن