تذکره هفت اقلیم (3 جلدی)

اقلیم ‌الثانی به مشتری تعلق دارد و مساحت سطح این اقلیم 572 هزار و 66 فرسخ و ثلث فرسخی است. 77 شهر دارد. مولف از آن‌جا که کرسی حجاز «مکه» است و خانه خدا در اوست، اقلیم دوم را با معرفی این شهر آغاز کرده است.

اما اقلیم ‌الثالث به مریخ منسوب است. از آن‌جا که بسیاری از شهرهای ایران داخل این اقلیم است مولف به اجمال احوال «ایران» را ذکر کرده است.

جلد دوم که در 925 صفحه تدوین شده است، اقلیم‌الرابع را شامل می‌شود. این اقلیم به آفتاب تعلق دارد. مولف ساکنان این اقلیم را به حسب صورت و سیرت افضل اولاد بشر می‌داند و در این اقلیم به «خراسان» پرداخته است که طبق گفته او در روی زمین عرصه‌ای از آن وسیع‌تر نیست.

جلد سوم 336 صفحه است و اقلیم‌الخامس، اقلیم‌‌السادس و اقلیم‌السابع را شامل می‌شود.

صاحب اقلیم الخامس زهره است و اکثر ساکنان آن سفیدپوست هستند. در این اقلیم 166 شهر و به قول عده‌ای 215 شهر وجود دارد. این اقلیم با «شروان» آغاز می‌شود.

اقلیم السادس منسوب به عطارد است. مساحت آن 235 هزار و ثلثان فرسخی است و در این اقلیم به قولی 114 و به قولی دیگر 240 شهر وجود دارد. همچنین 22 کوه و چند نهر عظیم دارد. اکثر ترکستان در این اقلیم واقع شده است. ترکستان جمع بلاد ترک را از اقلیم نخست تا اقلیم هفتم در برمی‌گیرد که اکثرا صحرانشین هستند. این اقلیم با معرفی ولایت «فاراب» آغاز شده است.

اقلیم ‌السابع به قمر تعلق دارد. مساحت آن 187 هزار و 721 فرسخ و و ثلثان فرسخی است و 23 شهر در آن وجود دارد. این اقلیم با معرفی ولایت «صقلاب» آغاز می‌شود.

در پایان جلد سوم فهرست عام آمده که در 144 صفحه تنظیم شده است و نام صاحبان تراجم و اعلام تاریخی، نام کتاب‌ها و رساله‌ها و نام مکان‌ها را شامل می‌شود.
منبع متن