کتاب بهمن نامه ، منظومهای پهلوانی که ایرانشاه (ایرانشان) بن ابیالخیر آن را براساس داستانهای کهن ایرانی در اواخر سدۀ ۵ ق یا اوایل سدۀ ۶ ق سروده، و موضوع آن بر تخت نشستن بهمن پسر اسفندیار، بهویژه لشکرکشی او به سیستان به کینخواهی پدرش، و جنگهای متعدد وی با خاندان زال است. کتاب بهمن نامه را رحیم عفیفی براساس چند نسخۀ خطی تصحیح، و در ۱۳۷۰ ش با مقدمهای مشروح چاپ کرده است. بهمننامه مانند منظومههای دیگری از این دست، در بحر متقارب مثمن محذوف یا مقصور سروده شده است و براساس چاپ فعلی ۴۴۳‘۱۰ بیت دارد.
از کتاب بهمن نامه به همراه نام سرایندهاش نخستین بار در مجمل التواریخ و القصص یاد شدهاست (ص ۹۲). از زندگی و احوال شاعر آن آگاهی دقیقی در دست نیست؛ فقط براساس مقدمۀ کتاب مشخص است که وی مسلمان، و احتمالاً شیعه بودهاست. او در همین دیباچه ضمن مدح سلطان محمد (سل ۴۹۸-۵۱۱ ق)، پسر جلالالدین ملکشاه سلجوقی و ستایش مبارزههای وی، میگوید که رفتار و کردار این پادشاه او را به یاد بهمن اسفندیار انداخت و به همین علت اقدام به سرایش بهمننامه کرد. از این شاعر منظومۀ حماسی دیگری با عنوان کوشنامه در دست است که این منظومه نیز تصحیح و چاپ شده است.
اهمیت بهمننامه از لحاظ ادبی بیشتر مربوط به زبان فارسی و زنده نگاهداشتن یکی از داستانهای ایران باستان است. تلاش شاعر در حفظ زبان فارسی بهخوبی آشکار است، به گونهای که در ابیات این منظومه، بیش از ۳۰۰ واژۀ غیر فارسی، آن هم واژههای بسیار ساده، به کار نرفته است (عفیفی، ۱۱، ۱۳-۱۴، ۱۷-۲۲، ۷۸؛ شکوهی، ۹۸۴-۹۸۵).
کتاب بهمن نامه شامل ۴ بخش است: بخش اول به برتختنشستن بهمن با حضور بزرگان ایران ازجمله رستم و زال؛ ازدواج بهمن با کتایون، دختر شاه صور، با میانجیگری رستم؛ توطئۀ کتایون و لؤلؤ، غلام فاسق وی، علیه بهمن؛ جنگ بهمن با لؤلؤ و پیروزی بهمن با کمک پادشاه مصر؛ آگاهییافتن بهمن از مرگ رستم؛ و سرانجام، تصمیم بهمن به جنگ علیه خاندان زال، اختصاص دارد. موضوع بخش دوم، لشکرکشی بهمن به سیستان است. او در مصاف با خاندان زال ۳ بار شکست میخورد و سرانجام در چهارمین رزم پیروز میشود؛ سپس زال را به اسارت میگیرد و فرامرز را دستگیر کرده، به دار میکشد. موضوع بخش سوم رفتن بهمن به هند در تعقیب دختران رستم و اسیرکردن آنها ست. بخش چهارم به بازگشت بهمن از هند، آزادکردن زال و دختران رستم، جنگ برزینآذر با بهمن برای انتقام خون پدر، و سرانجام، گرفتارشدن بهمن در کام اژدها اختصاص دارد.
روایت ایرانشاه در سراسر منظومه، نسبت به بهمن جانبدارانه است. ایرانشاه مانند دیگر شاعران حماسهسرای پس از فردوسی، بهشدت تحت تأثیر شاهنامه است. او به غیر از تأثیراتی مانند توصیف میدان جنگ، بهکارگیری مضامین مشابه، و تقلید از صور خیال بهکاررفته در شاهنامه، در بسیاری از موارد یک مصراع یا یک بیت را عیناً یا با اندکی تغییر از شاهنامه نقل کرده است (نک : عفیفی، ۱۷-۲۱، ۷۳-۸۰؛ جعفری قریهعلی، ۲۱۹-۲۲۰؛ نیز نک : دنبالۀ مقاله). البته در بهمننامه توصیفات جالب توجهی نیز وجود دارد، مانند آنچه در وصف دختر شاه قنوج آورده است (ص ۴۰۶- ۴۰۹).
منبع متن
اهمیت بهمننامه از لحاظ ادبی بیشتر مربوط به زبان فارسی و زنده نگاهداشتن یکی از داستانهای ایران باستان است. تلاش شاعر در حفظ زبان فارسی بهخوبی آشکار است، به گونهای که در ابیات این منظومه، بیش از ۳۰۰ واژۀ غیر فارسی، آن هم واژههای بسیار ساده، به کار نرفته است (عفیفی، ۱۱، ۱۳-۱۴، ۱۷-۲۲، ۷۸؛ شکوهی، ۹۸۴-۹۸۵).
کتاب بهمن نامه شامل ۴ بخش است: بخش اول به برتختنشستن بهمن با حضور بزرگان ایران ازجمله رستم و زال؛ ازدواج بهمن با کتایون، دختر شاه صور، با میانجیگری رستم؛ توطئۀ کتایون و لؤلؤ، غلام فاسق وی، علیه بهمن؛ جنگ بهمن با لؤلؤ و پیروزی بهمن با کمک پادشاه مصر؛ آگاهییافتن بهمن از مرگ رستم؛ و سرانجام، تصمیم بهمن به جنگ علیه خاندان زال، اختصاص دارد. موضوع بخش دوم، لشکرکشی بهمن به سیستان است. او در مصاف با خاندان زال ۳ بار شکست میخورد و سرانجام در چهارمین رزم پیروز میشود؛ سپس زال را به اسارت میگیرد و فرامرز را دستگیر کرده، به دار میکشد. موضوع بخش سوم رفتن بهمن به هند در تعقیب دختران رستم و اسیرکردن آنها ست. بخش چهارم به بازگشت بهمن از هند، آزادکردن زال و دختران رستم، جنگ برزینآذر با بهمن برای انتقام خون پدر، و سرانجام، گرفتارشدن بهمن در کام اژدها اختصاص دارد.
روایت ایرانشاه در سراسر منظومه، نسبت به بهمن جانبدارانه است. ایرانشاه مانند دیگر شاعران حماسهسرای پس از فردوسی، بهشدت تحت تأثیر شاهنامه است. او به غیر از تأثیراتی مانند توصیف میدان جنگ، بهکارگیری مضامین مشابه، و تقلید از صور خیال بهکاررفته در شاهنامه، در بسیاری از موارد یک مصراع یا یک بیت را عیناً یا با اندکی تغییر از شاهنامه نقل کرده است (نک : عفیفی، ۱۷-۲۱، ۷۳-۸۰؛ جعفری قریهعلی، ۲۱۹-۲۲۰؛ نیز نک : دنبالۀ مقاله). البته در بهمننامه توصیفات جالب توجهی نیز وجود دارد، مانند آنچه در وصف دختر شاه قنوج آورده است (ص ۴۰۶- ۴۰۹).
منبع متن
عنوان ________بهمن نامه |
موضوع ____ شعر |
نویسنده ____ایرانشاه (ایرانشان) بن ابیالخیر |
مترجم ______ |
ناشر ________علمی و فرهنگی |
قطع ___________وزیری |
جلد ____________نرم |
چاپ __________1370 |
صفحه_________680 |
قیمت روز______ |
قیمت فروش____70000 ت |
ک11
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.