از اسطوره تا تاریخ

با این حال، برخی از گفتارها برای نخستین بار به چاپ می رسد، از جمله مقاله بررسی شیوه تولید آسیایی و تأثیر آن بر تاریخ ایران باستان، که آخرین دستنوشته پژوهشی او است، نیز گزارش «اشعار مانوی» که واپسین کار پژوهشی استاد با همکاری اینجانب بوده است.
جستار اشکانیان پیش از این در سال ۱۳۵۵ به گونه مستقل به چاپ رسیده بود.همچنین مقاله «تخت جمشید، از کتابی به همین نام با تصاویر رنگی هنرمند ارجمند آقای انصراله کسراییان است که با موافقت ایشان در این مجموعه به چاپ می رسد
در بخش سخنرانی ها و مصاحبه ها، دو مصاحبه تلویزیونی است که یکی از آنها با نام  «اسطوره ها، راز و رمزها و شگفتی های کویر برای نخستین بار در اینجا عرضه می گردد فهرست ماخذ و نام مصاحبه کنندگان در پایان هر گفتار آمده است. ضمنا مقاله ی« جفرافیای اساطیری جهان در ادبیات پهلوی» توسط خانم دکتر کتایون مزداپور بازبینی و ویراسته شده است.
در اینجا نکته ای را درباره ریشه و بن باورهای اساطیری – دینی باید یادآور شوم ممکن است چنین استنباط شود که اساطیر و ادیان ریشه زمینی داشته و بعدها آسمانی شده است، در حالی که چنین نیست. خویشکاری ادیان و ایزدان همیشه آسمانی بوده است. شناخت انسان از روزگاران دور به این سو نسبت به اساطير، ادیان و ایزدان در مسیر تاریخ کامل تر و ژرف تر شده است. یعنی هرچه از هزاره های قدیم به زمان حاضر نزديک می شویم، پاور انسان از چند خداپرستی به دوگانه پرستی و نهایتا به یکتاپرستی میرسد
دکتر بهار خود درباره شناخت دینی و شناخت علمی آورده است: «کتاب های مقدس دینی متکی بر اطلاعاتی الهی که فراگیرنده پهنه ای ازلی و ابدی است، می باشند، در حالی که علم فقط قادر است پهنه محدودی را فرا گیرد که مدارکی از آن در دست دارد، و هرگز قادر نیست جز به حدس از ادوار قدیمی تر از آن سخن بگوید