پنج اقلیم حضور

فردوسی، مظهر اوج حماسه ای است که با تأثیر از اساطیر اوستایی و افسانه های پارتی و ساسانی، که چندی پس از حمله اعراب در پی بیداری آگاهی ملی ایرانیان از نو احیا گردید، در شاهنامه صورت قطعی به خود گرفت
عمر خیام، با آنکه اصالت دقیق رباعیاتش همچنان پس از گذر سالیان دراز محل مباحثه است، مظهر نوعی تعارض در نبوغ ایرانی است که طی آن جریانهای متناقض، مانند ایمان و شک، اطاعت و عصیان، و لحضه و ابدیت در مواجهه با یکدیگر قرار می گیرند. او تجسم فردیت تقلیل ناپذیر روحی است که نه سر تسلیم به ایمان دارد نه به کفر، نه به دنیا نه به آخرت، نه به يقين تعبدی نه به شک دستوری؛ روحی که دنیا را به سان تصاویری پی در پی می بیند که گرد فانوس خیال» چندی پدیدار می شوند و سپس در صندوق عدم ناپدید. این شخصیت استثنایی با بهره مندی از هوشیاری منحصربه فردی که قادر است اسطوره زدایی کند، مظهر وجهی از جهان بینی ایرانی است.
مولانا جلال الدین محمد رومی، اوج تکامل نوعی سنت عرفانی است که پیشینه تبارشناسی آن با گذر از حلاج و بایزید بسطامی به سنایی و عطار می رسد. بی سبب نیست که ایرانیان برای شاهکار بزرگ وی، مثنوی، شانی شامخ در حد تقدس قائلند…