نوآوری‌های فلسفی حکیم سبزواری

بنابراین، وجود اصیل است (سبزواری، ۱۳۷۹، ج ۲، ص۷۴-۷۶). توضیح مقدّمۀ نخست آنکه اگر وجود اصیل نباشد وحدتی در کار نخواهد بود؛ زیرا ماهيات ذاتاً با یکدیگر متغایر و خاستگاه کثرت اند در حالی که وجود محور وحدت است. و اگر وحدتی در کار نباشد اموری ناروا لازم میآید؛ و از جمله دلیل ما بر توحید ذاتی و توحید فعلی خداوند مخدوش خواهد شد. برای توضیح بیشتر این مطلب باید بیفزاییم که یکی از براهین توحید ذات الهی که بدان برهان ترکب می گویند از این قرار است که اگر دو واجب الوجود در کار باشد، چون هر دو واجب الوجودند، در وجوب وجود مشترک خواهند بود بنابراین مابه الاشتراکی خواهند داشت؛ و چون دو ،موجودند باید هر کدام ما به الامتیازی نیز داشته باشد. بنابراین هر کدام مرکب خواهد بود از آن مابه الاشتراک و این مابه الامتیاز و مرکب بودن مستلزم نیازمند بودن و در نتیجه ممکن الوجود بودن است؛ زیرا مركّب (کلّ) نیازمند به اجزای خود و در واقع نیازمند به غیر است به علاوه باید علتی در کار باشد تا این ترکیب را ایجاد کند؛ و این نیز مستلزم نیازمند و معلول بودنِ واجب الوجود خواهد بود .بنابراین ترکیب با واجب الوجود بودن نمیسازد نتیجه آنکه واجب الوجود واحد است. اکنون گوییم اگر وجود ،اعتباری و ماهیت اصیل ،باشد وحدتی در کار نخواهد بود و ما به الاشتراکی حقیقی بین دو واجب الوجودِ مفروض تصویر نخواهد شد تا ترکیب آن دو لازم بیاید و از این طریق بتوان بر توحید واجب الوجود استدلال کرد به تعبیر دیگر مخالفان این برهان میتوانند با تمسک به اشکال مشهور این برهان که به شبهۀ ابن گمونه معروف است